Việc Hoa Kỳ - một trong những thị trường nhập khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam - dự kiến tăng thuế đối với một số mặt hàng nhập khẩu, đã làm dấy lên nhiều lo ngại trong cộng đồng doanh nghiệp. Đối với các nhóm hàng có giá trị xuất khẩu cao như hạt điều, cà phê, thủy sản, trái cây tươi và sản phẩm gỗ, chính sách thuế mới có thể tạo ra những áp lực đáng kể về chi phí và sức cạnh tranh.
Bài viết dưới đây sẽ phân tích cụ thể những mặt hàng nông sản chính của Việt Nam có khả năng bị ảnh hưởng, từ đó đưa ra một số đánh giá sơ bộ về mức độ tác động cũng như định hướng ứng phó trong thời gian tới.
Suy giảm kim ngạch xuất khẩu sang Mỹ: Mỹ là một trong những thị trường lớn của nông sản Việt Nam, đặc biệt với các mặt hàng như: hạt điều, cà phê, hồ tiêu, trái cây nhiệt đới (xoài, vải, nhãn...), thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ. Nếu bị áp thuế cao, giá thành sản phẩm Việt tại Mỹ sẽ kém cạnh tranh hơn so với các nước không bị đánh thuế, dẫn đến giảm sức mua và lượng tiêu thụ.
Tác động lan tỏa tới chuỗi cung ứng: Doanh nghiệp xuất khẩu có thể bị dư hàng tồn kho, ảnh hưởng đến nông dân và người sản xuất trong nước. Hàng loạt doanh nghiệp nhỏ và vừa phụ thuộc vào thị trường Mỹ sẽ gặp khó khăn về tài chính, dòng tiền, dẫn đến thu hẹp sản xuất hoặc đóng cửa.
Áp lực chuyển hướng thị trường: Các doanh nghiệp có thể sẽ phải chuyển hướng xuất khẩu sang các thị trường khác như Trung Quốc, châu Âu, ASEAN... nhưng điều này không dễ và cần thời gian, vì mỗi thị trường có yêu cầu riêng về chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và chi phí tìm đối tác mới, marketing và logistics có thể tăng cao.
Cơ hội để tái cấu trúc và nâng cao giá trị: Tuy là thách thức, đây cũng có thể là cơ hội để Việt Nam như gia tăng chế biến sâu, nâng giá trị sản phẩm thay vì xuất thô; chuẩn hóa quy trình sản xuất, đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe hơn, mở rộng thị trường mới; giảm phụ thuộc vào một vài thị trường lớn như Mỹ, tránh bị "lép vế" khi có biến động chính sách.
Một số nông sản Việt có lợi thế cạnh tranh mạnh hoặc nằm trong nhóm được hưởng ưu đãi qua các FTA (hiệp định thương mại tự do) có thể bị ảnh hưởng ít hơn. Tuy nhiên, nếu thuế bị áp ở diện rộng hoặc kèm theo các hàng rào kỹ thuật khác (như kiểm dịch, chống phá giá...), thì ngay cả hàng chủ lực cũng sẽ gặp khó khăn.
Hạt điều: Hoa Kỳ hiện là thị trường tiêu thụ hạt điều lớn nhất của Việt Nam, chiếm khoảng 25 - 30% tổng kim ngạch xuất khẩu. Việc tăng thuế có thể làm giảm sức cạnh tranh về giá của hạt điều Việt Nam so với các nước xuất khẩu khác như Ấn Độ hoặc Bờ Biển Ngà. Tác động lan tỏa có thể ảnh hưởng đến chuỗi cung ứng, đặc biệt là đối với doanh nghiệp chế biến và người trồng điều tại Bình Phước, Tây Nguyên.
Cà phê: Việt Nam là quốc gia xuất khẩu cà phê nhân (Robusta) lớn thứ hai thế giới. Hoa Kỳ chủ yếu tiêu thụ cà phê đã qua chế biến, do đó cà phê nhân của Việt Nam khó tiếp cận người tiêu dùng cuối. Nếu bị tăng thuế, xuất khẩu cà phê sẽ gặp thách thức trong việc giữ thị phần, đặc biệt khi cạnh tranh với các nước xuất khẩu cà phê chế biến sâu như Brazil.
Hồ tiêu: Hồ tiêu là một trong những mặt hàng có giá trị xuất khẩu truyền thống, với thị trường Hoa Kỳ chiếm tỷ trọng đáng kể. Trong bối cảnh giá tiêu thế giới đang ở mức thấp, việc áp thuế bổ sung có thể làm gia tăng chi phí đầu ra, ảnh hưởng tiêu cực đến cả doanh nghiệp và nông hộ tại các tỉnh như Đắk Nông, Gia Lai.
Thủy sản (cá tra, tôm): Hoa Kỳ là thị trường quan trọng đối với ngành thủy sản, đặc biệt là cá tra và tôm - hai sản phẩm chủ lực của Việt Nam. Ngành này vốn đã phải đối mặt với các biện pháp phòng vệ thương mại như chống bán phá giá, rào cản kỹ thuật. Việc tăng thuế có thể làm giảm kim ngạch xuất khẩu và khiến các doanh nghiệp tại Đồng bằng sông Cửu Long chịu áp lực điều chỉnh sản lượng hoặc tìm thị trường thay thế.
Trái cây tươi (xoài, nhãn, vải, thanh long...): Trong những năm gần đây, một số loại trái cây nhiệt đới của Việt Nam đã tiếp cận được thị trường Hoa Kỳ qua đường chính ngạch. Tuy nhiên, sản lượng xuất khẩu còn khiêm tốn và chịu cạnh tranh mạnh từ các nước Trung Mỹ, Mexico, Philippines. Nếu chi phí tăng do thuế, khả năng duy trì và mở rộng thị phần tại thị trường này sẽ bị hạn chế.
Gỗ và sản phẩm gỗ: Dù không hoàn toàn thuộc nhóm "nông sản truyền thống", nhưng sản phẩm gỗ từ rừng trồng như keo, cao su... đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu xuất khẩu. Hoa Kỳ là thị trường lớn nhất, chiếm hơn 50% kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ và nội thất của Việt Nam. Chính sách tăng thuế hoặc siết chặt xuất xứ nguyên liệu có thể ảnh hưởng trực tiếp đến các doanh nghiệp chế biến gỗ tại Bình Dương, Đồng Nai, Hà Nội.
Việc Hoa Kỳ điều chỉnh chính sách thuế đối với hàng hóa nhập khẩu, nếu áp dụng đối với các mặt hàng nông sản từ Việt Nam, sẽ tạo ra những thách thức đáng kể cho hoạt động xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang có nhiều biến động. Các mặt hàng như thủy sản, hạt điều, gỗ và sản phẩm gỗ là những nhóm có mức độ phụ thuộc cao vào thị trường Hoa Kỳ, do đó sẽ chịu tác động rõ rệt hơn nếu chính sách này được thực thi.
Tuy nhiên, đây cũng có thể được xem là một động lực để ngành nông nghiệp Việt Nam tái cơ cấu, hướng đến:
- Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giảm phụ thuộc vào một vài thị trường lớn.
- Đẩy mạnh chế biến sâu, gia tăng giá trị cho sản phẩm nông sản.
- Tăng cường năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật và thương mại quốc tế, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh dài hạn.
Trong bối cảnh đó, vai trò của chính phủ, hiệp hội ngành hàng và các doanh nghiệp xuất khẩu là hết sức quan trọng trong việc phối hợp triển khai các biện pháp hỗ trợ, chuyển hướng chiến lược và xây dựng năng lực ứng phó với rủi ro thương mại toàn cầu.
Tổng hợp: Tiến Dũng
Nguồn: thannong.net
Phần có dấu (*) là thông tin bắt buộc và được hệ thống bảo mật theo quy định của pháp luật hiện hành.