Trong thời gian gần đây, không ít người Việt đã giật mình khi nghe tin "rau sạch" trên bàn ăn chứa đầy độc. Tại Sơn La, cơ quan chức năng đã phát hiện 300 kg rau củ "dính" hóa chất bảo vệ thực vật vượt ngưỡng, bao gồm cả dưa chuột, bí xanh, su su - những thứ ta vẫn tin là an toàn. Chỉ trong vài năm, thành phố Buôn Ma Thuột và Nghệ An liên tục phát hiện hàng nghìn tấn giá đỗ được "tẩm" 6 BAP - chất kích thích tăng trưởng bị cấm - phân phối đi khắp nơi.
Điều đáng báo động là, xét nghiệm tại thành phố Hồ Chí Minh năm 2022 cho thấy thuốc trừ sâu nhóm pyrethroid như permethrine, cypermethrine và imidacloprid - được chứng minh có thể gây tổn thương thần kinh và làm chậm phát triển ở trẻ em - vẫn được tìm thấy trong 14/14 mẫu rau trên chợ, cùng với hàng tấn trái cây chứa carbendazim và thiabendazole - những chất diệt nấm liên quan đến tổn thương gan, thận và có nguy cơ gây ung thư.
Khoa học cảnh báo những mối nguy hại
Methamidophos, một chất thuộc nhóm organophosphorus cực độc, vốn bị cấm, vẫn được tìm thấy sử dụng bất hợp pháp. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, độc tố này có khả năng bất hoạt enzyme acetylcholinesterase, gây co giật, rối loạn thần kinh, thậm chí tử vong - nó dễ xuyên qua hàng rào máu não, gây độc thần kinh và ảnh hưởng hệ sinh sản.
Carbendazim, chất diệt nấm phổ biến, dù gây ung thư gan ở chuột và làm rối loạn sinh sản, vẫn tồn đọng trong rau củ. Một tổng quan khoa học năm 2022 đã chỉ ra rằng carbendazim gây độc cho phôi thai, tạo ra các bất thường huyết học ở động vật, đồng thời tích tụ mạnh trong đất, nước, thậm chí thực phẩm.
Nitrat và nitrit - dư thừa trong rau bởi phân đạm hoặc chất bảo quản - có thể biến đổi thành nitrosamine trong dạ dày, được WHO công nhận là chất gây ung thư mạnh, nhắm đến hệ tiêu hóa, gan, thận. Các tiếp xúc lâu dài gia tăng nguy cơ đột biến tế bào và tổn thương nội tiết.
Chính sách đã có và lỗ hổng cần khắc phục
Chính phủ đã có những bước tiến đáng kể: từ Nghị định 58/2002 quy định cấm các hóa chất như DDT, methamidophos, đến Thông tư 21/2015 yêu cầu dán nhãn độc tính, giới hạn dư lượng tối đa (MRL). Ví dụ, cypermethrine không được vượt 0,05 mg/kg với rau lá. Tuy nhiên, hệ thống kiểm nghiệm mới chỉ áp dụng với khoảng 300 - 400 chất trong hàng ngàn loại tồn tại, tạo ra kẽ hở lớn.
Quốc hội đang đề xuất sửa đổi Luật Hóa chất để cấm thêm hóa chất không rõ nguồn gốc, đồng thời cập nhật danh sách chất cấm vào luật, nhằm tăng cường truy xuất nguồn gốc và xử lý nghiêm việc dùng hóa chất độc hại trong nông nghiệp.
Người tiêu dung có thể làm gì?
Giải pháp nằm ngay trong tay mỗi gia đình.
- Trước hết, hãy chọn rau củ có nguồn gốc rõ ràng - siêu thị, cửa hàng nông sản được chứng nhận VietGAP, hữu cơ. Ngâm rau củ trong nước muối, vo gạo, nước giấm 15 phút và chần sơ rau trước khi nấu có thể loại bớt phần lớn hóa chất còn bám trên bề mặt - mặc dù không thể hoàn toàn loại bỏ chất đã ngấm sâu.
- Với những gia đình đô thị thiếu đất trồng, thuê vườn rau tại Homie’Farm hoặc các mô hình tương tự là cách hữu hiệu giúp đảm bảo kiểm soát chất lượng từ đất, nước, phân bón đến phương pháp trồng - cam kết không chất kích thích, không thuốc bảo vệ thực vật, không tăng trưởng nhân tạo.
- Cuối cùng, hãy lan tỏa nhận thức: trồng, mua, chia sẻ rau sạch là cách khởi tạo một cộng đồng khỏe. Mỗi bó rau hái từ vườn bạn tự thuê hoặc trồng là một tuyên ngôn về lối sống xanh, chủ động và có trách nhiệm.
Rau củ không còn là lựa chọn mặc định cho sự an toàn. Ngược lại, khi ta biết rõ nguồn gốc, nghi vấn chất lượng, và chọn kiểm soát bữa ăn bằng việc trực tiếp trồng - ta đang tự bảo vệ mình và người thân khỏi những mối nguy dần rõ mồn một. Vì sức khỏe không phải điều ngẫu nhiên - nó bắt đầu từ những lựa chọn mỗi ngày.
Tác giả: Homie Farm
Nguồn: Homie Farm
Phần có dấu (*) là thông tin bắt buộc và được hệ thống bảo mật theo quy định của pháp luật hiện hành.