Trong canh tác lúa nước, giai đoạn trỗ bông - kết hạt được xem là thời kỳ quyết định năng suất và chất lượng lúa. Một trong những hiện tượng gây thất thu nghiêm trọng nhất ở giai đoạn này là bạc đầu bông - tình trạng bông lúa trổ không đều, đầu bông không đậu hạt hoặc hạt lép, bạc trắng. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, hiện tượng này có thể làm giảm 20% - 50% sản lượng ruộng lúa.
- Người gửi: Nguyễn Thị Lan Anh (Nghệ An)
- Câu hỏi: Vụ Xuân năm 2025, khu vực huyện Quỳnh Lưu (Nghệ An) xuất hiện tượng cây lúa bị bạc đầu bông. Diện tích bị ảnh hưởng rất nhiều. Dự báo năng suất sẽ giảm đáng kể. Bà con nông dân đang chưa biết nguyên nhân và cách xử lý thế nào cho hiệu quả. Mong các chuyên gia tư vấn.
Bài viết dưới đây sẽ trình bày chi tiết về triệu chứng, nguyên nhân, cách kiểm tra đồng ruộng, phương pháp phòng tránh, lịch phun thuốc cụ thể theo từng giai đoạn, công thức bón phân chuẩn để hạn chế bạc đầu bông, và cách nhận biết nhanh bệnh đạo ôn cổ bông - một trong những nguyên nhân chính gây bạc đầu bông hiện nay.
Trong canh tác lúa nước, giai đoạn trỗ bông - kết hạt được xem là thời kỳ quyết định năng suất và chất lượng lúa. Một trong những hiện tượng gây thất thu nghiêm trọng nhất ở giai đoạn này là bạc đầu bông - tình trạng bông lúa trổ không đều, đầu bông không đậu hạt hoặc hạt lép, bạc trắng. Nếu không phát hiện và xử lý kịp thời, hiện tượng này có thể làm giảm từ 20% đến 50% sản lượng ruộng lúa.
Bài viết dưới đây sẽ trình bày chi tiết về triệu chứng, nguyên nhân, cách kiểm tra đồng ruộng, phương pháp phòng tránh, lịch phun thuốc cụ thể theo từng giai đoạn, công thức bón phân chuẩn để hạn chế bạc đầu bông, và cách nhận biết nhanh bệnh đạo ôn cổ bông - một trong những nguyên nhân chính gây bạc đầu bông hiện nay.
1. Triệu chứng
- Khi lúa trỗ bông, phần đầu bông (khoảng 10% - 30% chiều dài bông) không có hạt, hoặc hạt lép trắng, khô xác.
- Bông lúa không chắc hạt đồng đều, các hạt ở phần đầu bị lốm đốm hoặc bạc trắng.
- Vuốt nhẹ bông lúa, các hạt lép ở đầu dễ rụng hoặc vỡ ra.
- Một số trường hợp nặng, toàn bộ đầu bông không mang hạt nào, bông thưa thớt, kém no đầy.
- Dấu hiệu đi kèm: Vết bệnh đạo ôn cổ bông (vết màu nâu sậm ở cổ bông). Bông "vướng" trong bẹ lá nếu bị bệnh nặng.
2. Nguyên nhân
- Sâu bệnh:
+ Rầy nâu chích hút làm gián đoạn dinh dưỡng.
+ Bệnh đạo ôn cổ bông làm tắc nghẽn mạch dẫn dinh dưỡng.
+ Bệnh lem lép hạt làm hạt không phát triển sau thụ phấn.
- Thời tiết bất lợi:
+ Mưa kéo dài, gió mạnh, hoặc nắng nóng đột ngột trong lúc trỗ bông.
+ Quản lý nước không tốt. Để ruộng khô hạn hoặc ngập úng trong giai đoạn làm đòng, trỗ bông.
+ Thiếu dinh dưỡng. Đặc biệt là thiếu Kali, Silic; thừa đạm làm lúa tốt lá nhưng yếu đòng.
3. Cách kiểm tra đồng ruộng
- Trước trỗ bông (7 - 10 ngày): kiểm tra màu lá đồng - lá đứng, xanh vừa phải là tốt.
- Khi trỗ bông, kiểm tra mức độ trổ đều bông. Quan sát cổ bông xem có thắt nghẽn, đổi màu không.
- Sau trỗ bông 5 - 7 ngày, Bóc thử bông kiểm tra hạt đầu bông. Quan sát kỹ dấu hiệu sâu bệnh.
4. Cách phòng tránh
- Gieo sạ đúng thời vụ, né thời tiết bất lợi.
- Bón phân cân đối, hạn chế đạm, tăng cường Kali, Silic.
- Quản lý nước tốt, tránh ruộng khô hạn hoặc ngập sâu.
- Phòng trừ sâu bệnh sớm bằng cách theo dõi rầy nâu, đạo ôn ngay từ giai đoạn đẻ nhánh. Đồng thời phun thuốc phòng bệnh đạo ôn trước trổ và khi trổ lẹt xẹt.
5. Lịch phun thuốc phòng sâu bệnh theo từng giai đoạn
| Giai đoạn | Mục tiêu | Loại thuốc | Thời điểm |
|---|---|---|---|
| Đẻ nhánh (25 - 30 ngày sau sạ) | Phòng rầy nâu, sâu cuốn lá, đạo ôn lá | Dinotefuran, pymetrozine, Tricyclazole | Khi rầy > 500 con/m², ẩm cao |
| Làm đòng (45 - 50 ngày sau sạ) | Phòng đạo ôn cổ bông, lem lép hạt | Tricyclazole, Azoxystrobin + Propiconazole | Nhú đòng "tim đèn" |
| Trổ lẹt xẹt (5 - 10% bông trổ) | Phòng đạo ôn cổ bông | Tricyclazole, Azoxystrobin | 5% bông trổ, lặp lại nếu mưa |
6. Công thức bón phân chuẩn để giảm bạc đầu bông
| Giai đoạn | Loại phân | Liều lượng (kg/ha) | Ghi chú |
|---|---|---|---|
| Đẻ nhánh sớm (7 - 10 ngày) | Đạm + lân | 50 - 60 urea + 50 - 60 DAP | |
| Đẻ nhánh rộ (18 - 22 ngày) | Đạm + kali | 30 - 40 urea + 20 - 30 KCl | |
| Thúc đòng (trước làm đòng 7 - 10 ngày) | Kali + silic | 25 - 30 KCl + 15 - 20 Silic | Cực kỳ quan trọng |
| trỗ bông | Kali + vi lượng (Bo, Zn) phun lá | 1 - 2 lần | Giúp chắc hạt |
7. Cách nhận biết nhanh bệnh đạo ôn cổ bông trên ruộng thực tế
- Cổ bông: Thâm nâu, đen xạm, teo tóp.
- Bông lúa: Trổ không đều, lép trắng phần đầu.
- Thăm đồng sáng sớm: Bóc thử bông trổ đầu tiên, quan sát cổ bông có dấu thâm.
- Quan sát lá: Nếu trước đó đã có đốm đạo ôn trên lá thì cần đặc biệt cảnh giác.
Hiện tượng lúa bạc đầu bông không chỉ do sâu bệnh mà còn liên quan chặt chẽ tới điều kiện thời tiết, dinh dưỡng và kỹ thuật chăm sóc. Việc chủ động theo dõi đồng ruộng, bón phân cân đối, quản lý nước hợp lý, và thực hiện phòng bệnh đúng lịch trình là những biện pháp then chốt để hạn chế tối đa thiệt hại do bạc đầu bông gây ra.
Phòng bệnh hơn chữa bệnh - chăm sóc kỹ lưỡng từ giai đoạn đẻ nhánh đến trỗ bông sẽ giúp ruộng lúa trổ đều, bông chắc hạt, đảm bảo năng suất cao. Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, bà con hoàn toàn có thể hạn chế hiện tượng bạc đầu bông, hướng tới vụ mùa bội thu, lúa vàng trĩu đồng.
Chúc bà con canh tác thành công, mùa màng thắng lớn!
Tổng hợp: Tiến Dũng
Nguồn: thannong.net
Phần có dấu (*) là thông tin bắt buộc và được hệ thống bảo mật theo quy định của pháp luật hiện hành.